Ilıman iklime sahip ülkelerde yetişen dut birçok faydasının yanı sıra aşırı tüketimi neticesinde bir takım olumsuzlukları da beraberinde getiren bir meyvedir. Sağlık için çok iyi bir meyve olan dut, ülkemizde özellikle Ankara, Malatya, Elazığ, Ankara, Ordu, Maraş, Erzurum başta olmak üzere birçok ilimizde yetiştirilebilen bir meyvedir.
Dutun sağlık açısından pek çok faydası vardır. Bunlardan bazılarını sıralayalım: Bağışıklık sistemine destek sunan dut, aynı zamanda antioksidan içeriği sayesinde hücre hazarlarını azaltması ve yaşlanma karşıtı etkisi sayesinde çokca tüketilen bir meyvedir. Kan şekerini dengelemeye yardımcı olduğundan, diyabet hastalarına iyi gelmektedir. Lif bakımından zengin olması dolayısıyla sindirim sistemine faydası ile bağırsak sağlığına destek olur. Demir içeriği ile kansızlığa iyi gelmektedir.
Her meyve ve sebzede olduğu üzere aşırı tüketimi bir takım sindirim sorunlarını da beraberinde getirir. Lif açısından zenginliğinden dolayı aşırı tüketimi ishal, şişkinlik gibi şikayetleri beraberinde getirebilmektedir. Kan şekerini düşürebilir. Yüksek oksalat içeriğinden dolayı böbrek taşı sorunu olan kişiler için ciddi bir risk oluşturabilir. Yüksek miktarda tüketimi kalori olarak döneceği için kilo alımına da yol açabilir.
Şimdi de Muhammet Uysal tarafından derlenen İbn Sina’nın el-Kanun Fi’t-Tıb kitabından şifalı bitkiler ve baharatlar eserinden dutun fayda ve zararlarını inceleyelim:
Tabiat: Tatlı dut sıcak ve rutubetlidir. Şam dutu denilen mayhoş dut ise soğukluk ve rutubete meyillidir.
Dut iki türlüdür, bir tanesi tatlı dut, diğeri ise Şam dutu denilen mayhoş duttur. Burada hakkında daha fazla konuşacağımız dut Şam dutu denilen mayhoş duttur. Bu dutun olgunlaşmamışı kurutulursa sumakın yerini tutar.
❖ Dut ağacı yaprağı, asma ve siyah incir yaprağı yağmur suyunda kaynatılırsa saçları siyahlaştırır.
❖ Ekşi dut boğaz ve ağızdaki şişliklerin büyümesini engeller, yaprağı Zebha [boğazdaki boğulma] ve difteriye faydalıdır.
❖ Ekşi dut kuru olarak kötü yaralara iyi gelir. Özsuyu da bu yaralara faydalıdır.
❖ Ekşi dutun marmelatı ağız yaralarına iyi gelir. Kökünün haşlanmış suyuyla [mazmaza yapmak] dişleri gevşetir.
❖ Ekşi dutun yapraklarının usaresi/özsuyu ile mazmaza yapmak ağrıyan diş için iyi gelir.
❖ Dut mide için kötüdür orda fesada uğrar. Özellikle tatlı dut. Eğer tatlı dut midede hızlı bir şekilde bozulmazsa zarar vermez.
❖ Dutun bütün türleri yemekten önce yenmelidir, midede bozukluk olmamalıdır. Şam dutu olan mayhoş dut safravî mideye zarar vermez. Mideyi bulandırmaz. Besini azdır. İştah açar, mideden yemeği kaydırır ve hızlıca çıkmasını sağlar.
❖ Tuzlanarak kurutulan tam olgunlaşmamış mayhoş dut şiddetli bir kabız etkisi gösterir ve bu dut dizanteriye iyi gelir. Dut
ağacından sızan sular ishal eder.
❖ Tatlı dutun mideden [bağırsaklara] inişi hızlıdır, bu ya onun tatlı oluşundan ya da ona karışan şeyin keskinliğinden olur.
❖ Onda tabiatı ishal etme özelliği olmakla birlikte bazen müzmin ishali keser ve bağırsak yaralarının oluşumunu engeller.
Özellikle kurutulmuş olanı.
❖ Dutun bütün türlerinde idrar söktürücülük özelliği vardır.
❖ Dutun kabuğu Şevkarân’ın [baldıranın] tiryakıdır.
❖ Eğer dut yaprağının özsuyundan bir buçuk uvkiye (Yedi buçuk miskale tekabül eden bir ağırlık) içilirse örümcek sokmasına faydalı olur ve yapışkanlığı ve şişkinliği ile tabiatı yumuşatır.
